تأثیر پدیده ساقه‌روی بر عملکرد و کیفیت دو رقم چغندرقند درکشت پاییزه در منطقه دزفول

به منظور بررسی خصوصیات کیفی و تکنولوژیکی ریشه دو رقم چغندرقند مناسب کشت پاییزه (HI1059 و Palma) در دو حالت به ساقه رفته و به ساقه نرفته (شامل چهار ترکیب تیماری)، آزمایشی درقالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی‌آباد دزفول در سال زراعی 91-1390 انجام شد. در زمان برداشت، صفات میزان قند، غلظت ناخالصی-های ریشه (پتاسیم، سدیم و نیتروژن مضره)، میزان قند ملاس، عملکرد ریشه و شکر، مقاومت ریشه به برش‌پذیری، میزان انرژی مصرفی در عمل برش ریشه و نسبت بافت آوندی به بافت پارانشیم ریشه مطابق با روش‌های استاندارد اندازه‌گیری شدند. نتایج میانگین ساقه-روی ارقام نشان داد که به طور کلی، در رقم HI1059، 33 درصد و در رقم Palma، 51 درصد بوته‌ها به ساقه رفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمارهای آزمایشی برای هیچ یک از صفات کمّی و کیفی چغندرقند معنی‌دار نبود. نتایج مقایسه گروهی بین حالت ساقه‌روی و عدم ساقه‌روی بوته‌ها به تفکیک رقم مشخص نمود که پدیده ساقه‌روی در رقم HI1059 باعث کاهش میزان قند از 1/16 به 6/15 درصد و در رقم Palma از 4/16 به 9/15 درصد شد. علیرغم کاهش پنج درصدی وزن تک‌ریشه و هفت درصدی عملکرد شکر در میانگین دو رقم در اثر پدیده ساقه‌روی، این تفاوت‌ها معنی‌دار نبود. با وجود افزایش اندک غلظت ناخالصی‌ها، میزان قند ملاس، انرژی جهت برش‌پذیری ریشه و نسبت بافت آوندی به بافت پارانشیم ریشه در بوته‌های به ساقه رفته، تفاوت معنی‌داری با حالت عدم ساقه‌روی مشاهده نشد. به طور کلی اگر چه ساقه‌روی چغندرقند در شرایط کشت پاییزه در دزفول در سال اجرای آزمایش برای این دو رقم که ساقه‌روی آنها از حدود یک ماه قبل از برداشت ظاهر شده بود، بر عملکرد و برخی خصوصیات کیفی چغندرقند تأثیر قابل ملاحظه‌‌ای نداشت، لیکن به نظر می‌رسد که تشکیل ساقه گل‌دهنده ضمن مزاحمت در برداشت چغندرقند، در فرآیند استحصال شکر از چغندرقند در کارخانه قند از نظر فیزیکی و شیمیایی اختلال ایجاد نماید. بنابراین استفاده از ارقام مقاوم به ساقه‌روی برای توسعه کشت پاییزه در کشور ضروری به نظر می‌رسد، هر چند اجرای آزمایش‌های تکمیلی در چند سال می‌تواند اطلاعات جامع‌تری را از نظر تأثیر پدیده ساقه‌روی بر کمیت و کیفیت چغندرقند فراهم نماید.